خدمات بالینی-درمانی مرکز

درمان و رویکرد اصلی در مرکز اردیبهشت مطابق با مراکز درمانی اتیسم(اوتیسم) در کشورهای پیشرفته، روش درمانی پروفسور لوواس یا ABA می باشد که مابقیدرمان‌ها در دل این روش پیاده‌سازی می گردد. این رویکرد در مرکز به صورت انفرادی و توسط درمانگر دوره‌ دیده در زمینه اصلاح رفتار، در یونیت‌های درمانی منحصر به این رویکرد انجام می پذیرد. کودکان مبتلا به اتیسم در بدو ورود به مرکز و پس از ارزیابی و تشخیص اختلال آن‌ها توسط کادر متخصص مرکز، برنامه درمانی بر اساس طرح ABA دریافت می نمایند. این برنامه هر روز توسط مربی در طول هفته انجام گرفته و هر دو هفته یکبار توسط کادر مرکز مورد ارزیابی قرار می گیرد و در صورت پیشرفت، برنامه درمانی جدید به مددجو داده می شود. هر مددجو در این رویکرد دائما باید مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد به همین منظور علاوه بر ارزیابی‌های دوهفته‌ای یک ارزیابی 45روزه و یک ارزیابی فصلی نیز در دستور کار کادر مرکز قرار دارد. در این صورت برنامه دائما در یک فرایند رو به پیشرفت قرار گرفته و هرگونه ایراد و اشکال در برنامه اصلاح می گردد. در زمانی که مددجو در اثر دریافت خدمات درمانی مدون، تاخیر و عقب‌افتادگی‌های خود در اثر اختلال را پشت سر گذاشت و به سطح عقلی مطابق با سطح سنی و تقویمی خود رسید برنامه ادامه یافته و کودک شروع به برداشتن قدم‌هایی جلوتر از سن تقویمی خود می کند و به اصطلاح منطقه تقریبی رشد خود را ارتقا می دهد.
یکی از هدف‌های مرکز در این رویکرد رساندن مددجویان به سطح استاندارد شناختی‌شان است. به زبان ساده‌تر جبران تاخیرهای رشدی و بالفعل کردن بالقوه های کودک. خدمات در این شیوه درمان بر اساس رویکرد درمانی لوواس (مقدمات یادگیری، زبان مقدماتی، زبان پیشرفته و…)به بخش‌های شناختی، گفتاری، حرکتی ظریف، حرکتی درشت، اجتماعی و خودیاری تقسیم می گردد.از سال 1396 مرکز اردیبهشت همگام با پیشرفتهای نوین در عرصه علوم تغییر رفتار در کشور های صاحب نام در زمینه درمان اتیسم،اقدام به استفاده ازABA پیشرفته نمود.رویکردی که در حال حاظر در کشورهای اروپایی و امریکا در سطوح اکادمیک مورد استفاده است.در این رویکرد ایرادات و ضعفهای رویکرد سنتی یا به اصطلاح کلاسیک ABA اصلاح و جبران می گردد.

در دل برنامه ABA که هر روز در مرکز صورت می پذیرد درمانگران مرکز می بایستی هر روز فعالیت‌های کاردرمانی تجویز شده توسط کاردرمان مرکز را انجام دهند. برنامه‌های کاردرمانی نیز هر هفته با توجه به سطح پیشرفت کودک اُتیستیک و با موفقیت طی کردن تمرین‌های ارائه شده، اصلاح و ارتقاء می یابد. برنامه‌های کاردرمانی در دو حیطه ذهنی و جسمی صورت می گیرد.

این حیطه با در نظر گرفتن این مهم که ذهن با رفتار، حرکت، جسم، یادگیری و… در ارتباط است و کودک اُتیستیک تقریبا با تمام این موارد دچار مشکل است، برنامه‌های دقیق و کاربردی را مانند آگاهی بدنی، یکپارچگی حسی، تمرینات وستیبولار، تمرینات پروپریوسپتیو، مهارت‌های حرکتی ظریف، مهارت‌هایی برای استقلال فردی، تمرینات توجه و تمرکز، تمرینات ترسیمی و… ارائه می کند.

در این حیطه بیشتر تمرکز بر روی مهارت‌های بدنی و جسمی است و تلاش می گردد تا تمریناتی برای کودکان اُتیستیک ارائه گردد که برخی عوارض بدنی اختلال اتیسم مانند راه رفتن نوک پا و یا اختلال‌های حرکتی و یا هیپوتونی یا هایپرتونی کودک اصلاح گردد.

از اصلی‌ترین علائم و همچنین اولین علائم اختلالات طیف اتیسم مشکلات کلامی و تاخیر در رشد زبان است. این کودکان در کلیه فرایندهای گفتاری از جمله تولید آواها، کلمات، جملات، شروع مکالمه و ادراک گفتار… دچار مشکل و تاخیراند. خدمات گفتار درمانی در مرکز توسط آسیب‌شناس گفتار و زبان آشنا به اختلال اتیسم ارائه می گردد. این خدمات به‌صورت جامع پس از ارزیابی مددجوی مراجعه کننده در سطح و پایه‌های متفاوت به کودک ارائه می‌گردد و با توجه به این مهم کههر درمانگر در مرکز تنها یک مددجو در اختیار دارد پس از مراجعه به گفتاردرمان و ارزیابی وضعیت گفتاری توسط گفتاردرمان، برنامه جدیدی به درمانگر و مددجو داده می شود. این برنامه هر روز توسط درمانگر با مددجو کار شده و در جلسه بعد مورد ارزیابی گفتاردرمان قرار می گیرد. در صورت وجود مشکل در برنامه فعلی و عدم پیشرفت، برنامه اصلاح شده و در صورت بهبودی برنامه ارتقاء می یابد. ازجمله فاکتورهایی که در فرایند گفتار درمانی در مراکز اتیسم مورد توجه است و در مرکز اتیسم اردیبهشت نیز فرایند گفتاردرمانی طبق آن است به قرار زیر می‌باشد:

مشکلات کودکان اُتیستیک امری چندوجهی است. این کودکان در تعامل اجتماعی با دیگران، تولید و ادارک گفتار و… دچار مشکل‌اند. در کودکان مبتلا به اتیسم حتی تمایلی به امور ساده مانند تماشای دیگران در زمان بازی نیز وجود ندارد. انگیزش و تحریک در این کودکان بسیار پایین است به‌صورتی‌که احساس می شود آن‌ها هیچ تمایلی به بازی و خروج از دنیای خود و ورود به دنیای دیگر کودکان ندارند. براساس تجربه درمانگران و متخصصان آموزش کودکان اُتیستیک، در مرکز دیده شده زمانی که این کودکان تحت روش‌های مؤثر آموزش با اشیاء و افراد، برای توسعه حس‌ها و گفتار و مهارت‌های اجتماعی‌شان قرار می گیرند بی‌نهایت ذوق‌زده شده، لذت می برند و خواهان تکرار دوباره این تجربه لذت‌بخش‌اند.
کودک اُتیستیک فارغ از دنیای اطراف خود است و در همین دنیای اطراف بی‌نهایت موضوع برای بازی و جلب توجه وجود دارد. در ابتدا بهترین بازی برای این کودکان ساده‌ترین بازی است. زیرا این کودکان می‌بایست پس از هر فعالیتی بازخوردی دریافت کنند و بازخورد دریافت کردن از بازی‌های ساده بسیار راحت‌تر و قابل تحلیل‌تر است و البته می‌توان پس از مدتی به سمت بازی‌های کمی دشوارتر رفت. اما باید به این امر توجه نمود که در عین سادگی بازی، لازم است این کودکان در سطوح بالایی از درونداد برانگیخته شوند. درصورتی‌که به سمت بازی‌های دشوارتر قدم برمی‌داریم باید به این توجه کرد که کودکان این فعالیت را به‌عنوان تفریح بپذیرند وگرنه به آن وارد نشده و از آن دوری می‌کنند.
فعالیت‌های بازی‌درمانی در مرکز به فاکتورهایی می‌پردازد که به‌صورت هدفمند (بر اساس راهبرد های حسی)موجب رشد حسی کودکان است. سیستم‌های وستیبولار(تعادلی‌حرکتی)، پروپریوسپتیو، بساوایی، شنوایی،بینایی،چشایی و بویایی در برنامه رشد حسی تماما درگیر شده و به صورت کامل نقص‌ها و تاخیرهای کودک را در این برنامه درمانی مورد هدف قرار می دهیم. البته به‌جز موارد فوق مسائلی مانند ارتباط، تعامل اجتماعی، گفتار و زبان نیز مورد توجه و هدف هستند.

موسيقي‌درماني مي تواند بوسيله تاثير بر افزايش كيفيت زندگي و عملكرد رواني، فيزيكي، شناختي و اجتماعي، تفاوت‌هايي در زندگي افرادي كه دچار اختلالات و مشكلات يادگيري و ارتباطي‌اند ايجاد كند (مانند افراد اُتيستيك). موسيقي بدون كلام حتي در حالتي كه منظور درماني هم نداشته باشد، به‌طورطبيعي مي تواند مهيج و تحريك‌كننده باشد. در مورد كودكان مبتلا به اتیسم نيز اشعار و سرودهايي كه با هم تركيب مي شوند و شكلي از داستان‌هاي اجتماعي موزيكال را مي‌سازند مي‌تواند براي يادگيري و تمرين مهارت‌هاي اجتماعي مورد استفاده قرار گيرد. برنامه موسیقی‌درمانی مرکز با توجه به اصول استاندارد موسیقی‌درمانی کودکان اُتیستیک اجرا می‌گردد.این برنامه‌ها به‌صورت کامل توسط مربیان دوره دیده در زمینه موسیقی در مانی اتیسم برای هر مددجو پیگیری گردیده و درصورت نیاز ارتقاء می یابد. ازجمله اهداف موسیقی‌درمانی در مرکز می‌توان به افزایش توجه و تمرکز، بهبود ادراک شنیداری، افزایش استقلال و خودتنظیمی، افزایش مهارت‌های گفتاری، افزایش مهارت‌های ارتباطی و… اشاره نمود.

راهبرد درمانی آموزشی، آموزش مهارت‌های زندگی، کودکان را برای استقلال فردی و آماده شدن برای زندگی آینده آماده می کند. در این راهبرد تلاش می‌گردد به تمامی تاخیرها و نقص‌های خودیاری کودک توجه گردیده و خانواده را از نقش حمایتی خارج و به‌عنوان یک همراه کودک مبتلا به اتیسم تعریف کند. از ابتدایی‌ترین اجزاء این راهبرد می‌توان به دستشویی رفتن، غذا خوردن، لباس پوشیدن و… اشاره نمود. تمامی فعالیت‌ها در این راهبرد در راستای این هدف است که کودکانی که دچار اختلال شدیدتری هستند و دچار مشکلات شناختی تاثیرگذارتری هستند و احتمالا به آموزش آکادمیک نمی‌رسند حداقل به‌صورت یک فرد مستقل و بی‌نیاز از مهارت‌های اولیه خودیاری بتوانند عمل کنند. این راهبرد در مراکز کشورهای پیشرفته در زمینه درمان اتیسم به‌عنوان یکی از ارکان اصلی درمان و آموزش کودکان اُتیستیک شناخته می‌شود زیرا اصل اولیه برای آنان نه مهارت‌های تحصیلی بلکه مهارت برای زندگی بدون وابستگی شدید است.

یکی از اصلی ترین اهداف آموزش کودکان اتیستیک استقلال فردی و خود یار بودن است که بر اساس رویکرد تیچ می توان به شکلی ساختمند به آن دست یافت این رویکرد در حال حاظر به طور کامل در مرکز اردیبهشت در حال اجرا است بر اساس این رویکرد تلاش می گردد تمامی داشته ها و موارد یادگرفته شده کودک در دیگر رویکردها به شکلی ساختمند و کاربردی مورد استفاده قرار گیرد. این رویکرد در دپارتمانی مستقل از ABA  در مرکز مورد اموزش و تمرین قرار می گیرد و تا کنون پاسخ مناسبی از این رویکرد به واسطه کار با کودکان اردیبهشت بدست آمده است.